Deze post is een min of meer aangepaste versie van een post die ik voor de collega's in mijn school gemaakt hebben naar aanleiding van huidige en toekomstige plannen om formatief evelueren een prominentere plaats te geven in ons systeem.
Bij deze 8 Vaak Gestelde Vragen over deze toetsvormen.
Alle antwoorden zijn gebaseerd op evidentie en praktijkervaringen die uitgaan van deze inzichten.
Is formatief toetsen hetzelfde als summatief toetsen zonder punten?
Heb ik extra uren nodig om formatief te kunnen werken in mijn studieactiviteit?
Werkt dat, formatief toetsen?
Gaan mijn studenten dat wel serieus nemen als er "geen punten op staan"?
Moet dat altijd digitaal gebeuren, formatief toetsen?
De toets is afgenomen, en dan?
Moeten we dan alle summatieve toetsen overboord gooien?
Welke vormen kan formatief toetsen aannemen?
Referenties
Is formatief toetsen hetzelfde als summatief toetsen zonder punten?
Niet noodzakelijk. Als je je competentietoetsing 'gewoon' gaat vervangen door een schriftelijke toets zonder dat de punten 'meetellen', kan dit op zich wel zinvol zijn (actief kennis ophalen), maar dat is niet de clou van formatief toetsen. Wat doe je met de info die je krijgt als leerkracht door de toets af te nemen? Stem je je lessen daarop af? Ga je op basis daarvan studenten laten remediëren of verdiepen? Welke feedback geef je studenten, welke extra hulpmiddelen reik je hen aan? In sommige modellen wordt ook de info die verkregen wordt tijdens een formatieve toets (al is het woordelijke feedback en geen punten) mee opgenomen in het nemen van een eindbeslissing.
Naar top
Heb ik extra uren nodig om formatief te kunnen werken in mijn studieactiviteit?
Neen. Formatief toetsen wordt wel eens omschreven als toetsen om te leren en niet als toetsen van het leren. Daarom dat sommigen liever zouden spreken van formatief lesgeven of iets in die aard.
Formatieve interventies zijn dan eerder onderdeel van je didactisch handelen.
Begin jij je les soms met het op bord schrijven van een schema van de vorige les? Of de kernpunten van de vorige les herhalen? Dat kost ook tijd. Vervang dit door een vorm van formatief toetsen, dit geeft je meer informatie over de stand van zaken bij je leerlingen, bij henzelf én ze moeten nog eens actief hun kennis ophalen. Dit is efficiënter dan herhalen door jou.
Het is ook perfect mogelijk dat je formatieve interventie slechts vijf à tien minuten in beslag neemt.
Naar top
Werkt dat, formatief toetsen?
Ja. Hoewel formatief werken nog wel eens een 'softe' bijklank in de oren van velen heeft, bestaan er wel degelijk harde data die de efficiëntie ervan ondersteunen. Vaak aangehaald zijn de cijfers van John Hattie die grootschalig onderzoek deed naar wat werkt in het onderwijs. Hij stelde grote effecten vast voor zowel feedback als formatief evalueren (en bevragen van studenten).
Een andere bron stelt dat dit de rangorde is van het meeste effect (bij het afnemen van een 'vervolgopdracht'):
1. een opdracht met alleen feedback
2. een opdracht met feedback en punten
3. een opdracht met punten
Naar top
Gaan mijn studenten dat wel serieus nemen als er "geen punten op staan"?
Ik weet dat dit vaak als opmerking gegeven wordt over formatief toetsen, maar toch wel. Hoewel we vaak geneigd zijn te zeggen van niet, hebben onze studenten de wens om te leren en een gezonde mate van nieuwsgierigheid. Dit is vaak echter een proces en hangt af van tal van factoren.
Geen enkele student gaat gemotiveerd zijn als je zegt 'volgende les doen we een toets zonder punten' als enige boodschap. Als je echter de voordelen schetst van herhaald testen, effectief ingaat op de resultaten van de test (middels feedback, aangepaste remediëring) ... dan kan formatief werken de studenten best motiveren.
Het is tevens van belang dat eenzelfde opvatting over formatief werken, gedeeld wordt door de docentengroep.
Formatief toetsen (met een actieve bijdrage van de lerende, autonomie) kan zo bijdragen aan zelfsturend leren en intrinsieke motivatie (want de leerling wordt minder gestuurd door externe drijfveren zoals punten).
Indien studenten merken dat ze vooruitgang maken en hoe langer hoe meer competent worden en ook nog eens een zekere inspraak hebben in de manier waarop, komt dit intrinsieke motivatie ten goede.
Meer lezen over motivatie en formatief toetsen kan hier (vanaf pagina 66).
Naar top
Moet dat altijd digitaal gebeuren, formatief toetsen?
Neen, helemaal niet. Het kan perfect natuurlijk, door gebruik te maken van Quizlet, Google Forms, Kahoot! ... om er maar enkele te noemen. Deze tools hebben enkele voordelen:
- onmiddellijk inzicht in de resultaten van de student en de klas;
- de student krijgt onmiddellijk inzicht in hoe ver hij staat;
- je kan automatisch (inhoudelijke en procesmatige) feedback, extra bronnen, ... verstrekken;
- de student kan ze thuis in zijn eigen verwerkingstijd nog eens gebruiken. Hij monitort zo verder zijn vooruitgang en is weer actief kennis aan het ophalen.
De 'toets' is afgenomen, en dan?
- de student dient feedback te krijgen, hetzij van de leerkracht hetzij van peers. Dit kan deels zelfs automatisch bij het gebruik maken van bepaalde digitale hulpmiddelen (zie ook "Moet dat altijd digitaal gebeuren, formatief toetsen?");
- de informatie en de feedback die de leerkracht en de student verwerven, dient vervolgens te leiden tot acties, eveneens bij beide groepen. Feedback waar niets mee gebeurt, heeft geen langetermijneffect;
- laat de student ook actief meedenken in het opstellen van vervolgacties. Dit heeft meer effect dan sturende, opgelegde feedback.
Moeten we alle summatieve toetsen overboord gooien?
Neen. Maar volgens de literatuur is het raadzaam er spaarzaam mee om te springen. Te veel toetsen met cijfers die 'meetellen' is niet aangewezen.
Anderzijds, moet er uiteindelijk wel een 'oordeel geveld' te worden. Plus er is de beleving van onze HBO5 studenten en hun ouders, partners ... die als het ware groot geworden zijn met cijfers. Beoordelen uitsluitend op basis van woordelijke feedback kan een cultuurschok betekenen en niet aanvaard worden.
Het kan raadzaam zijn met een mix te werken:
- een summatieve toets met een formatief karakter. Zie de toets niet als een eindpunt, maar als een onderdeel van een proces. Ook al heb je de leerlingen 'beoordeeld', ga aan de slag met hun verbeterpunten. calculeer dan ook in dat je na een toets letterlijk nog tijd hebt er feedback te geven of te remediëren;
- formatieve interventies die meegenomen worden in een summatieve beoordeling. De feedback die je gaf, je gegevens over de vooruitgang die studenten hebben geboekt, de initiatieven die ze hebben genomen in hun leerproces ... ook deze info kan meegenomen worden in een beslissing (en de ene 50% die een student behaalt is dan niet de andere 50%).
Al zijn er ook bronnen die aangeven dat een test nooit beide vormen kan aannemen.
NB ik las onlangs een interview met een Finse leerkracht die het niet meer dan normaal vond dat ze voor een zelfde onderdeel zeven verschillende summatieve toetsen maakte op basis van de info die ze tijdens de lessen verworven had.
NB als je punten en feedback koppelt, geef dan eerst feedback en pas dan de punten, anders bestaat de kans dat de leerling na het punt reeds 'afhaakt'.
Naar top
Welke vormen kan formatief toetsen aannemen?
Zoals reeds gesuggereerd onder de vraag "Is formatief toetsen hetzelfde als summatief toetsen zonder punten?", moet de nadruk niet liggen op steeds weer 'toetsen', maar is formatief handelen een didactisch principe.
Alle interventies die in kaart brengen waar de student staat in het kader van zijn doelstellingen, waar vervolgens feedback op wordt gegeven in het kader van het proces richting doelen, kan als formatief handelen omschreven worden. Zowel de student als de docent kunnen daar dan vervolginterventies aan koppelen.
Zo kan ook peerassessment gehanteerd worden als vorm van formatief werken. Niet alleen de ontvanger van feedback, maar ook de gever ervan haalt hier voordeel uit. Studenten 'begrijpen' vaak beter feedback als deze komt van peers (dit vraagt natuurlijk oefening en ondersteuning van de studenten, in dit artikel vijf strategieën om als leerkracht de student te ondersteunen in het geven van peerfeedback).
Het gericht inbouwen van het stellen van vragen kan eveneens een vorm van formatief werken zijn. Ook op deze manier krijg je inzicht in het leerproces van de studenten, en kan je vervolgens weer bijsturen, tips geven ...
Ook het observeren van je studenten tijdens, bijvoorbeeld het maken van een groepswerk, kan info opleveren waarmee je dan achteraf aan de slag gaat.
Naar top
Referenties
Christodoulou, D. (2018). Pbs.twimg.com. Verkregen op 5 december, 2018, van https://pbs.twimg.com/media/DtUja05WkAMuM6B.jpg via https://twitter.com/dmasluijsmans/status/1068799449311387649
Droog, F. (2018). Cijfers geven werkt niet – recensie. Blogcollectief Onderzoek Onderwijs. Verkregen 5 december, 2018, van https://onderzoekonderwijs.net/2018/05/29/cijfers-geven-werkt-niet-recensie/
Jarvis, J. (2015) Using Formative Assessment Practices To Lift Student Achievement. Verkregen op 5 december, 2018, van https://cpl.asn.au/sites/default/files/journal/Joanne%20Jarvis%20-%20Using%20Formative%20Assessment.pdf.
Journal of Professional Learning.
Kneyber, R. (2018). Formatief toetsen én cijfers geven. Blogcollectief Onderzoek Onderwijs. Verkregen op 5 december, 2018, van https://onderzoekonderwijs.net/2018/06/29/formatief-toetsen-en-cijfers-geven/
Oregon.gov (2018) Peer Assessment. Verkregen op 5 december, 2018, van https://www.oregon.gov/ode/educator-resources/assessment/Documents/peer_assessment.pdf
Sluijsmans, D., & Kneyber, R. (red.) (2016). Toetsrevolutie. Naar een feedbackcultuur in het hoger onderwijs. Culemborg, Nederland: Phronese.
Naar top
Naar top
Reacties
Een reactie posten