Slides met herhaling of tussentijdse quizzen tijdens online leren? De verrassende rol van afleiding.

Feedback geven of bedenkingen formuleren? Lees misschien eerst deze disclaimer of Over deze blog.

Steun Te Gek!? een organisatie die psychische aandoeningen minder onzichtbaar helpt maken #WarmsteWeek

Meer hierover?

Vooraf

Onderzoekers Chan en collega's (2025) starten met te stellen dat een steeds groter wordend aanbod van opleidingen in het hoger onderwijs online plaatsvindt. Eén van de uitdagingen hierbij is dat studenten blootgesteld worden aan afleiding tijdens het studeren, wat natuurlijk nefast is voor het leren.

Om het uit te drukken met het SOI-model: het selecteren van informatie (zintuiglijke geheugen), het vervolgens organiseren ervan (werkgeheugen) en tot slot het integreren (in en tussen het werkgeheugen en langetermijngeheugen), komt door afleiding in het gedrang.

Afbeelding van Wijze lessen. Digitale didactiek.

De vraag die de onderzoekers zich stelden was dubbel:

• Wat is het effect van of herhalingsslides, of tussentijdse quizzen op aandacht en leeruitkomsten?
• Hoe verhouden beide opties zich tegenover veel of weinig afleiding?

Het onderzoek

Het onderzoek werd uitgevoerd bij ongeveer 700 studenten hoger onderwijs, die in zes condities onderverdeeld werden. Deze condities waren variaties/combinaties in afleiding (hoog, laag, middelmatig) en herhalingsslides/quizvragen.
De studenten bekeken video's van ongeveer 20 minuten, waarbij sommigen in de marge (niet gerelateerde) TikTok-video's, GIF's of geen afleiding te zien kregen. Drie keer gedurende een video kregen studenten of een herhalingsslide te zien, of quizvragen te beantwoorden.

• Deze quizzes (interpolated quizzes, IQ) bestonden uit vier korte, feitelijke vragen (geen meerkeuze, één antwoord intypen en meteen feedback in de vorm van het juiste antwoord).
• De herhalingslides (review slides, RS) werden even vaak en even lang getoond (23sec) en bestonden uit dezelfde vragen maar dan met antwoorden voorzien.

De onderzoekers maken een onderscheid tussen test-potentiated new learning (TPNL) en het testeffect.

• TPNL houdt in dat er een effect is van het stellen van vragen, op de verwerking van leerstof die later nog moet behandeld worden. In dit onderzoek betekende dat concreet: drie maal quizvragen beantwoorden over de eerste drie onderdelen van een video.* In de andere conditie drie maal herhalingsslides bestuderen. Beide condities kregen dan na het vierde segment een quiz over dit laatste onderdeel (= de nieuwe leerstof). Dan werd er gekeken of er een effect was van IPQ of RS aan de hand van de resultaten op deze laatste quiz.
• Het testeffect houdt in dat jezelf vragen stellen tijdens het inoefenen, in plaats van bijvoorbeeld opnieuw leerstof lezen, een gunstig effect heeft op onthouden/verwerking van leerstof (op langere termijn). Dit werd in huidig onderzoek gemeten door een cumulatieve test 24u na het experiment.

Student studying at laptop, distracted by smartphone, generated with ChatGPT

De resultaten

Uit het onderzoek bleek zowel een effect van IPQ voor de verwerking van nieuwe leerstof, als een testeffect. Deelnemers die tussentijdse quizzen aangeboden kregen, scoorden zowel beter op de vierde test aan het einde van de video (TPNL) als op de uitgestelde cumulatieve test na 24u (testeffect).

Vreemd genoeg was er een bijzonder effect van mate van afleiding. Twee belangrijkste bevindingen:

• Studenten in de conditie 'geen afleiding en quizzes', scoorden minder goed op de vierde test, dan studenten in de conditie 'TikTok met reviewslides';
• Studenten in de conditie 'geen afleiding en quizzes' scoorden nauwelijk (niet significant) beter op de vierde test, dan studenten in de conditie 'TikTok met quizzes'.

Belangrijk is wel op te merken, dat de afleiding plaatsvond in hetzelfde venster als waar de relevante info 'zich afspeelde'. Dus niet zoals op mijn door ChatGPT gegenereerde afbeelding, op een ander schermpje. Uit onderzoek weten we dat dit 'gesplitst' aanbieden van (zelfs relevante) info nefast is voor het leren (split-attention effect). In dit onderzoek stond de video die moest bekeken worden (en de quizzes en reviewslides) in hetzelfde scherm als de afleiders.

Maar op één of andere manier richtte de TikTok-video's in de reviewslides-conditie de aandacht van de studenten 'op het scherm' en wat zich daar afspeelde.

Conclusie en beperkingen

Wat mij betreft geeft dit onderzoek vooral aan dat we niet te veel heil mogen verwachten van samenvattende-passieve-slides in een asynchrone videoles. Het stellen van gerichte vragen daarentegen, zorgt niet alleen voor beter onthouden/begrip op langere termijn (testeffect) maar ook op het verwerken van nieuwe leerstof (test-potentiated new learning).

Een belangrijke beperking in mijn ogen vermeldde ik reeds: de afleiding bevond zich in hetzelfde scherm als waar de relevante info zich bevond. Afleiding zal in de werkelijkheid toch vaak plaatsvinden op een tweede schermpje, en niet (uitsluitend) in het laptopscherm. Kan ook, natuurlijk.

De onderzoekers geven zelf ook aan dat verder onderzoek naar de interactie tussen afleiding en IPQ nodig is.  De afleiding in dit onderzoek was eerder 'passief': wat als studenten bijvoorbeeld ook nog eens chatberichten gingen beantwoorden? Verder merken ze op dat de TikTok-video's 'stil' waren: er was geen geluid, ze werden ondertiteld.

* In andere onderzoeken over TPNL wordt eerder nagegaan wat het op voorhand stellen van vragen die over nog te behandelen leerstof geen, als effect heeft op het verwerken van nieuwe leerstof. Dus studenten denken dan eigenlijk na 'over wat ze nog niet weten'. Zie bijvoorbeeld het werk van Pan hierover.

Bronnen

Google. (2025). Notebook LM (Versie 8 maart 2025) [Large language model]. https://notebooklm.google.com

Chan, J. C. K., Ahn, D., Szpunar, K. K., Assadipour, Z., & Gill, H. (2025). In-lecture quizzes improve online learning for university and community college students. Communications Psychology, 3(54). https://doi.org/10.1038/s44271-025-00234-5