Feedback geven of bedenkingen formuleren? Lees misschien eerst deze disclaimer of Over deze blog.
Steun Te Gek!? een organisatie die psychische aandoeningen minder onzichtbaar helpt maken #WarmsteWeek
Vooraf
Onderzoek naar retrieval practice toont slag om (bijna kerst)slinger aan dat het een leerstrategie is die onthouden en begrip op langere termijn kan bevorderen. Ook op het vlak van zelfeffectiviteit en motivatie is het toepassen ervan geen slecht idee, zolang het een wenselijke moeilijkheid betreft.
Maar als lerenden de strategie vaak gaan toepassen, zorgt dat op de uiteindelijke summatieve toets voor meer stress, of maakt 'toetsen als leren'* lerenden net meer resistent voor test anxiety?
Het onderzoek
Het bewijs voor de vraag "Kan de leerstrategie retrieval practice het geheugen beschermen tegen de nadelige effecten van stress?" was tot nu toe gemengd, stellen Mariela Mihaylova en collega's (2025).
Daarom voerden ze een meta-analyse uit gebaseerd op tien studies met in het totaal 908 deelnemers.
De leerstrategie waarmee retrieval practice vergeleken werd, was zoals gewoonlijk restudy of herlezen.
- Lerenden die zichzelf toetsten om te leren, presteerden beter dan lerenden die herlezen toepasten, zowel in stressvolle (g=0.45) als niet-stressvolle situaties (g=0.37).**
- Als voor beide leerstrategieën afzonderlijk bekeken werd wat het effect van stress was, dan bleek stress voor geen van beide een significant beïnvloedende factor. Met andere woorden, het presteren van iemand die bijvoorbeeld herstudie toepaste, was in een stressvolle situatie niet slechter dan in een niet-stressvolle situatie. Het was dus niet dat herstudie 'nog slechter' was in stressvolle situaties, retrieval practice bleef gewoon het beste effect resulteren.
- Ook voor deze studie geldt, wat veelal geldt voor het effect van toetsen als leren: het voordeel van retrieval practice onder stress wordt groter naarmate er meer tijd zit tussen het leren en de eindtoets. Dit versterkt het idee dat de strategie vooral effectief is voor langetermijnleren.
Zoals het onderzoekers betaamt, maken zij ook enkele kanttekeningen bij hun resultaten, en geven ze advies voor vervolgonderzoek.
- Alle studies in de meta-analyse vergeleken retrieval practice uitsluitend met herlezen en niet met andere actieve leerstrategieën, zoals het maken van een samenvatting of conceptmaps.
- Alle onderzoeken werden uitgevoerd bij studenten. De resultaten zijn dus niet zonder meer generaliseerbaar naar het basis- of voortgezet/secundair onderwijs.
- De meeste studies maakten gebruik van relatief eenvoudig leermateriaal, zoals woordenlijsten. De effecten op het leren van complexe, samenhangende leerstof zijn minder onderzocht in deze context.
Conclusie
Het is dus niet nodig om retrieval practice te laten varen als instructiestrategie in de klas met als vrees dat je lerenden daardoor meer toetsangst gaan ervaren. In tegendeel. In ons boek 'Wijze lessen. Digitale didactiek' schreven we al een kaderstuk op basis van onderzoek van Yang en collega's (2023), waarin hetzelfde aangetoond werd.** (Bouwsteen 10, pagina 190). De verklaring volgens Yang en de zijnen was gelegen in het feit dat lerenden harder hun best doen als ze oefentoetsen krijgen, minder afgeleid zijn en een beter zicht krijgen op hun leren. Ze staan dus steviger in hun schoenen tijdens een toets-toets. Daarnaast geven de oefentoetsen lerenden een beeld van het format, moeilijkheidsgraad ... van de toets.
Tot slot, als je retrieval practice inzet in je lessen, moet dat natuurlijk niet steeds in toetsvorm zijn. Lerenden aan elkaar/zichzelf iets laten uitleggen, allemaal laten nadenken over vragen (door bijv. cold calling), of think-pair-share laten toepassen ... allemaal vormen van toetsen als leren, zonder dat het om een echte 'oefentoets' moet gaan.
* Soms wordt dit onderscheid wel eens gemaakt:
- toetsen van leren = summatief toetsen
- toetsen om te leren = formatief toetsen
- toetsen als leren = retrieval practice
** Stressvolle situaties bestonden veelal uit situaties waarin iemand geëvalueerd of beoordeeld werd. Niet alleen onder de vorm van examens die op zich stressvol zijn. Maar ook door lerenden iets stressvol te laten ervaren, voordat de herinneringspoging plaatsvindt. Bijvoorbeeld spreken voor een groep, of de handen in koud water plaatsen (Cold Pressor Test).
*** Het onderzoek van Yang et al. (2023) werd trouwens ook opgenomen in de meta-analyse van Mihaylova et al. (2025).
Bronnen
Mihaylova, M., Zocca, M., Kliegel, M., & Rothen, N. (2025). Does Retrieval Practice Protect Memory Against Stress? A Meta-Analysis. Swiss Psychology Open: the official journal of the Swiss Psychological Society. https://doi.org/10.5334/spo.101
Yang, C., Li, J., Zhao, W., Luo, L., & Shanks, D. R. (2023). Do practice tests (quizzes)reduce or provoke test anxiety? A meta-analytic review. Educational Psychology Review, 35(3), 87. https://doi.org/10.1007/s10648-023-09801-w
Reacties
Een reactie posten